MEVT KELİMESİ

-          Mevt Kelimesinin Sözlük Anlamı

“Mevt” kelimesi sözlüklerde “ölüm”; “mevta” ise ölen kimse anlamına gelmektedir.

-          İçerisinde Mevt Kelimesi ve Kelimenin Türevleri Geçen Ayetler

Bakara Suresi: (2: 19, 28, 56, 73, 94, 132, 133, 154, 161, 164, 173, 180, 217, 243, 258, 259, 260), Ali İmran Suresi: (3:27, 49, 91, 102, 119, 143, 144, 145, 156, 157, 158, 168, 169, 185), Nisa Suresi: (4:15, 18, 78, 100, 159), Maide Suresi: (5:3, 106, 110), Enam Suresi: (6:36, 61, 93, 95, 111, 122, 139, 145, 162), Araf Suresi: (7:25, 57, 158), Enfal Suresi: (8:6), Tevbe Suresi: (9:84, 116, 125), Yunus Suresi: (10:31, 56), Hud Suresi: (11:7), İbrahim Suresi: (14:17), Rad Suresi: (13:31), İbrahim Suresi: (14:17), Hicr Suresi: (15:23), Nahl Suresi: (16:21, 38, 65, 115), İsra Suresi: (17:75), Meryem Suresi: (19:15, 23, 33, 66), Taha Suresi: (20:74), Enbiya Suresi: (21:34, 35), Hac Suresi: (22:6, 58, 66), Müminun Suresi: (23:15, 35, 37, 80, 82, 99), Furkan Suresi: (25:3, 49, 58), Şuara Suresi: (26:81), Neml Suresi: (27:80), Ankebut Suresi: (29:57, 63), Rum Suresi: (30:19, 24, 40, 50, 52), Lokman Suresi: (31:34), Secde Suresi: (32:11), Ahzab Suresi: (33:16, 19), Sebe Suresi: (34:14), Fatır Suresi: (35:9, 22, 36), Yasin Suresi: (36:12), Saffat Suresi: (37:16, 53, 58, 59), Zümer Suresi: (39:30, 42), Mümin Suresi: (40:11, 68), Fussilet Suresi: (41:39), Şura Suresi: (42:9), Zuhruf Suresi: (43:11), Duhan Suresi: (44:8, 35, 56), Casiye Suresi: (45:5, 21, 24, 26), Ahkaf Suresi: (46:33), Muhammed Suresi: (47:20, 34), Hucurat Suresi: (49:12), Kaf Suresi: (50:3, 11, 19, 43), Necm Suresi: (53:44), Vakıa Suresi: (56:47, 60), Hadid Suresi: (57:2, 17), Cuma Suresi: (62:6, 8), Münafikun Suresi: (63:10), Mülk Suresi: (67:2), Kıyame Suresi: (75:40), Mürselat Suresi: (77:26), Abese Suresi: (80:21), Ala Suresi: (87:13).    

-          Mevt Kelimesinin Kuran’daki Türevleri

Mevt Kelimesi, türevleriyle birlikte Kuran’da toplam 165 kez geçmektedir.

Mevt kelimesi, “emütu, feyemut, feyemütü, mate, matü, mitna, mitte, mittu, mittum, mütü, muttum, nemütu, temut, temüte, temütu, temütunne, temütüne, vematü, yemütu, yemütüne” türevlerinde olmak üzere fiil formunda Kuran’da 39 kez geçmektedir. (1 Ayette 2 kez geçmiş.)

Bu ayetler: (2:132, 161, 217, 243), (3:91, 102, 119, 144, 145, 156, 157, 158), (4:18), (7:25), (9:84, 125), (16:38), (19:15, 23, 33, 66), (20:74), (21:34), (22:58), (23:35, 37, 82), (25:58), (31:34), (35:36), (37:16, 53), (39:42), (45:24), (47:34), (50:3), (56:47), (87:13).                 

Örnekler:

İbrahim, bunu kendi oğullarına da vasiyet etti, Yakup da öyle: “Oğullarım! ALLAH, sizin için bu dini seçti. Siz de ancak Müslümanlar olarak ölün (TEMUTUNNE)” dedi. (2:132)

Muhammed ancak bir resuldür. Ondan önce de resuller gelip, geçmiştir. Şimdi o ölür (MATE) veya öldürülürse gerisin geriye mi döneceksiniz? Kim gerisingeriye dönerse ALLAH’A hiçbir zarar veremez. ALLAH, şükredenleri mükâfatlandıracaktır. (3:144)

Dediler ki: “Gerçekten biz ölüp (MİTNA), bir toprak ve kemik yığını hâline geldikten sonra mı tekrar diriltileceğiz?” (23:82)

Mevt kelimesi, “emate, ematehu, emettena, feematehu, venumitu, veumitu, veyumitu, yumitukum, yumituni” türevlerinde olmak üzere fiil formunda Kuran’da diğer 21 kez geçmektedir. (1 Ayette 2 kez geçmiş.)

Bu ayetler: (2:28, 258, 259), (3:156), (7:158), (9:116), (10:56), (15:23), (22:66), (23:80), (26:81), (30:40), (40:11, 68), (44:8), (45:26), (50:43), (53:44), (57:2), (80:21).

Örnekler:

Siz ölü iken sizi dirilten ALLAH’I nasıl inkâr ediyorsunuz? Sonra sizleri öldürecek (YUMİTUKUM) sonra yine diriltecektir. En sonunda O’na döndürüleceksiniz. (2:28)

De ki: “Ey insanlar! Şüphesiz ben, yer ve göklerin hükümranlığı kendisine ait olan ALLAH’IN hepinize gönderdiği resulüyüm. O’ndan başka hiçbir ilah yoktur. O, diriltir ve öldürür (VEYUMİTU). O halde, ALLAH’A ve O’nun sözlerine inanan resulüne, o ümmi resul nebisine iman edin ve ona uyun ki doğru yolu bulasınız.” (7:158)

Göklerin ve yerin hükümranlığı yalnızca O’nundur. Diriltir ve öldürür (VEYUMİTU). O, her şeye hakkıyla gücü yetendir. (57:2)

Mevt kelimesi, “memati, vememati, vemematuhum” türevlerinde olmak üzere isim formunda Kuran’da 3 kez geçmektedir.

Bu ayetler: (6:162), (17:75), (45:21).

Örnekler:

De ki: “Şüphesiz benim salâtım da yapacaklarım da yaşamam da ölümüm (VEMEMATİ) de âlemlerin Rabbi Allah içindir.” (6:162)

İşte o zaman sana hayatın da ölümün (MEMATİ) de katmerli acılarını tattırırdık. Sonra bize karşı kendine hiçbir yardımcı bulamazdın. (17:75)

Yoksa kötülük işleyenler kendilerini inanıp, salih amel işleyenler gibi kılacağımızı, hayatlarının ve ölümlerinin (VEMEMATUHUM) bir olacağını mı sanıyorlar? Ne kötü hüküm veriyorlar! (45:21)

Mevt kelimesi, “mevte, mevten, mevti, mevtiha, mevtihi, mevtikum, mevtu” türevlerinde olmak üzere isim formunda Kuran’da diğer 50 kez geçmektedir. (Bazı ayetlerde birden fazla geçmiş.)

Bu ayetler: (2:19, 56, 94, 133, 164, 180, 243, 159), (3:143, 168, 185), (4:15, 18, 78, 100, 159), (5:106), (6:61, 93), (8:6), (11:7), (14:17), (16:65), (21:35), (23:99), (25:3), (29:57, 63), (30:19, 24, 50), (32:11), (33:16, 19), (34:14), (35:9), (39:42), (44:56), (45:5), (47:20), (50:19), (56:60), (57:17), (62:6, 8), (63:10), (67:2).

Örnekler:

Sonra şükredesiniz diye ölümünüzün (MEVTİKUM) ardından sizi tekrar dirilttik. (2:56)

Orada ilk ölümden (MEVTE) başka bir ölüm tatmazlar. ALLAH, onları cahim azabından korumuştur. (44:56)

Herhangi birinize ölüm (MEVTU) gelip de, “Ey Rabbim! Beni yakın bir zamana kadar geciktirsen de sadaka verip, iyilerden olsam!” demeden önce, size rızık olarak verdiğimiz şeylerden Allah yolunda harcayın. (63:10)

Mevt kelimesi, “mevtete, mevtetena, mevtetuna” türevlerinde olmak üzere isim formunda Kuran’da diğer 3 kez geçmektedir.

Bu ayetler: (37:59), (44:35, 56).

Örnekler:

“Sadece ilk ölümümüz (MEVTETENA); azaba da uğratılmayacağız öyle mi?” (37:59)

“İlk ölümümüzden başka ölüm (MEVTETUNA) yoktur ve biz tekrar dirilecek de değiliz.” (44:35)

Orada ilk ölümden başka bir ölüm (MEVTETE) tatmazlar. ALLAH, onları cahim azabından korumuştur. (44:56)

Mevt kelimesi, “meyten” türevinde olmak üzere sıfat formunda Kuran’da 4 kez geçmektedir.

Bu ayetler: (25:49), (43:11), (49:12), (50:11).

Örnekler:

Onunla ölü (MEYTEN) bir beldeyi diriltelim ve yarattığımız hayvanlardan ve insanlardan birçoğunu onunla sulayalım diye. (25:49)

O ALLAH ki gökten belli bir ölçü ile bir su indirmiştir. O su ile ölü (MEYTEN) olan bir beldeyi dirilttik. İşte siz de böyle çıkartılacaksınız. (43:11)

Kullara rızık olarak ve o yağmurla ölü (MEYTEN) beldeye hayat veririz. İşte çıkış da böyledir. (50:11)

Mevt kelimesi, “meyten” türevinde olmak üzere isim formunda Kuran’da diğer 1 kez geçmektedir.

Bu ayet: (6:122).

Ölü (MEYTEN) iken dirilttiğimiz ve kendisine, insanlar arasında yürüyeceği bir nur verdiğimiz kimsenin durumu hiç, karanlıklar içinde kalmış, bir türlü ondan çıkamamış kimsenin durumu gibi olur mu? İşte kâfirlere, işlemekte oldukları çirkinlikler böyle süslü gösterilmiştir. (6:122)

Mevt kelimesi, “bimeyyitin, bimeyyitine, emvaten, emvatu, emvatun, lemeyyitüne, mevta, meyyite, meyyiti, meyyitun, meyyitüne, veemvatan, velmevta” türevlerinde olmak üzere isim formunda Kuran’da diğer 34 kez geçmektedir. (Bazı ayetlerde birden fazla geçmiş.)

Bu ayetler: (2:28, 73, 154, 260), (3:27, 49, 169), (5:110), (6:36, 95, 111), (7:57), (10:31), (13:31), (14:17), (16:21), (22:6), (23:15), (27:80), (30:19), (30:52), (35:22), (36:12), (37:58), (39:30), (42:9), (46:33), (75:40), (77:26).

Örnekler:

Siz ölüler (EMVATEN) iken sizi dirilten ALLAH’I nasıl inkâr ediyorsunuz? Sonra sizleri öldürecek sonra yine diriltecektir. En sonunda O’na döndürüleceksiniz. (2:28)

“Geceyi gündüze sokarsın, gündüzü geceye sokarsın. Ölüden (MEYYİTİ) diriyi çıkarırsın, diriden ölüyü (MEYYİTE) çıkarırsın. Dilediğine de hesapsız rızık verirsin.” (3:27)

Ancak duyanlar çağrıya cevap verir. Ölüleri (VELMEVTA) ise ALLAH diriltir sonra O'na döndürülürler. (6:36)

Mevt kelimesi, “mevta, meyyitin” türevlerinde olmak üzere sıfat formunda Kuran’da diğer 4 kez geçmektedir.

Bu ayetler: (7:57), (30:50), (35:9), (41:39).

Örnekler:

O, rüzgârları rahmetinin önünde müjde olarak gönderendir. Nihayet rüzgârlar ağır bulutları yüklendiği vakit, onları ölü (MEYYİTİN) bir belde için sevk ederiz de oraya suyu indiririz. Derken onunla türlü türlü meyveleri çıkarırız. İşte ölüleri de öyle çıkaracağız. Ola ki ibretle düşünürsünüz. (7:57)

ALLAH’IN Rahmeti’nin eserlerine bak! Yeryüzünü ölümünden sonra nasıl diriltiyor. Şüphe yok ki O, ölüleri (MEVTA) de elbette diriltecektir. O, her şeye hakkıyla gücü yetendir. (30:50)

ALLAH’IN Varlığı’nın delillerinden biri de şudur: Sen yeryüzünü boynu bükük (kupkuru) görürsün. Onun üzerine yağmuru indirdiğimiz zaman kıpırdar kabarır. Şüphesiz ki onu dirilten, elbette ölüleri (MEVTA) de diriltir. Şüphesiz O, her şeye gücü hakkıyla yetendir. (41:39)

Mevt kelimesi, “meytete, meyteten, meytetu” türevlerinde olmak üzere isim formunda Kuran’da diğer 5 kez geçmektedir.

Bu ayetler: (2:173), (5:3), (6:139, 145), (16:115).

Örnekler:

ALLAH size leşi/ölüyü (MEYTETE), kanı, domuz etini ve ALLAH’TAN başkası için kesilen şeyi yasakladı. Ama açlıktan dolayı darda kalana, başkasının hakkına el uzatmadan ve sınırı aşmadan, bunlardan yemesinde bir günah yoktur. ALLAH, çok bağışlayan ve çok acıyandır. (2:173)

De ki: “Bana vahyolunan Kuran’da bir kimsenin yiyecekleri arasında leş/ölü (MEYTETEN), akıtılmış kan, domuz eti -ki o şüphesiz necistir- ya da ALLAH’TAN başkası adına kesilmiş bir hayvandan başka haram kılınmış bir şey bulamıyorum. Fakat istismar etmeksizin ve zaruret ölçüsünü aşmaksızın kim bunlardan yeme zorunda kalırsa yiyebilir.” Şüphesiz Rabbin çok bağışlayandır, çok merhametlidir. (6:145)

ALLAH size ancak leş/ölü (MEYTETE), kan, domuz eti ve ALLAH’TAN başkası adına kesileni haram kıldı. Ama kim mecbur olur da istismar etmeksizin ve zaruret ölçüsünü aşmaksızın yemek zorunda kalırsa şüphesiz ki ALLAH çok bağışlayandır, çok merhamet edendir. (16:115)

Mevt kelimesi, “meytetu” türevinde olmak üzere sıfat formunda Kuran’da diğer 1 kez geçmektedir.

Bu ayet: (36:33)

Ölü (MEYTETU) toprak onlar için bir delildir. Biz ona hayat verdik ve ondan taneler çıkardık da ondan yiyip duruyorlar. (36:33)

-          Mevt Kelimesinin Kuran’daki Anlamı

Diriler ile ölüler (EMVATU) de bir olmaz. ALLAH, dilediğine işittirir. Sen, kabirde bulunanlara işittirecek değilsin. (35:22)

Kuran’da “ölmek” fiili “mevt” kelimesi ile ifade edilmiş olup, Kuran’ın tamamında “canın bedenden ayrılması” anlamına gelmektedir. Yani “mevt” kelimesi geçen bir ayette asla ‘Dünya hayatının geçici nimetlerine dalıp, dine gözlerini kapamak’ anlamında mecazi bir ölümden bahsedilemez. 

Sonra siz bunun ardından muhakkak öleceksiniz (LEMEYYİTUNE). (23:15)

Sonra yine muhakkak siz, Kıyamet Günü’nde diriltileceksiniz. (23:16)

Kuran’da “ölüm” olayı, haram yiyeceklerin haricinde Dünya hayatının bir gerçeği olarak sunulmuştur.

Orada ilk ölümden başka bir ölüm (MEVTETE) tatmazlar. ALLAH, onları cahim azabından korumuştur. (44:56)

Ölüm olayı cehennemdekilerle cennettekilerin arasındaki en önemli farklardan biridir. Cennettekiler ilk ölümden başka ölüm tatmazlar. Bu tattıkları ilk ölüm de zaten cehennemi yaşadıkları Dünya hayatında tattıkları son ölümden başkası değildir.

“İlk ölümümüzden başka ölüm (MEVTETUNA) yoktur ve biz tekrar dirilecek de değiliz.” (44:35)

Cehennemlikler ise bu Dünya’da ilk ve tek kez yaşadıklarını, dolayısıyla sadece bir kez öleceklerini ve bir daha diriltilmeyeceklerini iddia ederek ALLAH’IN Ayetlerini yalanlarlar.

Şüphesiz ayetlerimizi inkâr edenleri biz ateşe atacağız. Derileri yanıp, döküldükçe azabı tatmaları için onların derilerini yenileyeceğiz. Şüphesiz ALLAH, mutlak güç sahibidir, hüküm ve hikmet sahibidir. (4:56)

Cehennemdekiler, ALLAH’IN Ayetleri'ni yalanladıkları yani cehennemlik oldukları sürece ölümü defalarca tadarlar. Bu gerçek derilerin yanıp, yenilenmesi şeklinde sembolize edilmiştir.

O, rüzgârları rahmetinin önünde müjde olarak gönderendir. Nihayet rüzgârlar ağır bulutları yüklendiği vakit, onları ölü (MEYYİTİN) bir belde için sevk ederiz de oraya suyu indiririz. Derken onunla türlü türlü meyveleri çıkarırız. İşte ölüleri de öyle çıkaracağız. Ola ki ibretle düşünürsünüz. (7:57)

Kuran’daki ölü arz örneği, ölümün ardından mutlaka diriliş olacağı konusuyla bağdaştırılmıştır.

Buna ilaveten “vefat” kelimesiyle de farklı anlamdadır.

Mevt, canın bedenden ayrılarak ölmesi anlamına gelirken; vefat, mevta olan kimsenin Ölüm Meleği tarafından yargılanmasının sağlanarak Dünya hayatı kazanımlarının o esnada belirlenmesidir. 

EN DOĞRUSUNU ALLAH BİLİR.

Bülent DİLAVER
_iNsaNOĞLU_